بهسازی سنگ های قیمتی

شما به‌ عنوان یک مصرف‌کننده جواهرات، در بازار با سنگ‌ های قیمتی و نیمه قیمتی‌ای روبه‌رو هستید که ظاهرشان مورد بهسازی قرارگرفته است. موضوعی که اغلب مورد سؤال قرار می‌گیرد این است که آیا این سنگ‌ های جواهری طبیعی است یا تحت بهسازی یا ترمیم قرار گرفته است.
از یک‌ جهت انسان تمام گوهر سنگ‌ ها را پس‌ از آنکه از زمین کشف می‌کند جهت استفاده در جواهرات تغییر می‌دهد. از جهتی دیگر کریستال‌های طبیعی، از شکل اولیه و عموماً خشن خود (سنگ راف) به اشکال و طرح‌های جدید و زیبا تراش می‌خورند که ما می‌توانیم از آن‌ها در جواهرات استفاده کنیم. خود این مرحله به‌ طور کلی برای سنگ‌ های قیمتی یک بهسازی محسوب می‌گردد. شکل دادن، تراش و صیقل و … همواره روش‌های معمول برای آماده‌سازی و استفاده از سنگ‌ های قیمتی بوده است.
بعد از برش‌های معمول و تراش و پرداخت گوهرها، سنگ‌ های قیمتی می‌توانند اغلب جهت تغییر رنگ، وضوح و یا شفافیت، تحت بهسازی و ترمیم قرار بگیرند. درنتیجه این عمل، علاوه بر بالا بردن زیبایی ظاهری، ممکن است این فرایند همچنین به بهبود یا در برخی موارد کاهش دوام سنگ قیمتی بینجامد.
از آنجا که این اعمال بر روی گوهرها همیشه آشکار و هویدا نیست و با چشم نمی‌توان این تغییرات را درک کرد و حتی در بسیاری مواقع شناسایی این رموز برای جواهرشناسان سخت است، به لحاظ قانونی لازم است کسی که دست به فروش سنگ قیمتی می‌زند روند بهسازی گوهر را برای مصرف‌کننده یا طرف معامله تجارت بازگو کند.

عدم بازگویی و مخفی نگه‌داشتن در مورد بهسازی سنگ منجر به این باور غلط برای خریدار می‌شود که این سنگ قیمتی به لحاظ طبیعی کیفیت بالایی دارد و درنتیجه ارزش واقعی آن بسیار بیش‌تر ازآنچه می‌پندارد است.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در رابطه با این موضوع این است که ترمیم (بهسازی) یا تریتمنت (Treatment) می‌تواند دائمی، درازمدت و یا متأسفانه کوتاه‌ مدت و موقتی باشد. سنگ‌ های بهسازی شده ممکن است به مراقبت‌های ویژه توسط صاحب خود احتیاج داشته باشند که در صورت نداشتن آگاهی از ترمیم و چگونگی نگهداری از آن‌ها، می‌تواند بسیار دردسرساز گردد.
در ایالات‌ متحده، کمیسیون تجارت فدرال با ایجاد مجموعه‌ای از قوانین و راهبردها برای حمایت از مصرف‌کننده، رأی به‌عنوان کردن بهسازی گوهرسنگ‌ها و مراقبت‌های ویژه از آن‌ها داده است. هر کشوری در جهان نیز باید پایبند به این دستورالعمل‌ها و یا مقررات مشابه آن باشد.
علاوه بر این موضوع، چندین نهاد تخصصی همانند انجمن آمریکایی تجارت سنگ قیمتی AGTA، انجمن جواهرات رنگی ICA، کنفدراسیون جهانی جواهرات و اشیا قیمتی CIBJO در لزوم عنوان کردن بهسازی‌ ها به اعضای خود دستورالعمل‌های خاصی را ارائه کرده‌اند. واژه‌هایی در زمینهٔ بهسازی گوهر ها وجود دارد که اغلب در نام‌گذاری روش‌های گوناگون بهسازی از آن‌ها استفاده می‌گردد که باید از آن‌ها مطلع بود چون شما ممکن است در هنگام خرید با چنین لغات و اصطلاحاتی روبرو گردید.

بهسازی سنگ‌ های قیمتی دائماً در حال تغییر و پیشرفت است و تشخیص این سنگ‌ها بخش مهمی از تحقیقات گوهرشناسان است.
در ادامه شرحی کوتاه از روند بهسازی در برخی از سنگ های قیمتی، میزان سختی یا آسانی درک بهسازی برای یک گوهرشناس آموزش‌دیده، چگونگی مواجه‌شدن با گوهرهای بهسازی شده در تجارت، روش دوام موادی که عموماً در این دست‌کاری استفاده می‌شود و دستورالعمل‌های مراقبت ویژه برای این سنگ‌ها نیز ارائه می‌گردد.

سفیدگری یا پرداخت درونی | BLEACHING

روشی که در آن از یک ماده شیمیایی برای تغییر یا کاهش بخشی و یا کل رنگ یک سنگ قیمتی منفذ دار استفاده می‌گردد. برخی سنگ‌ های قیمتی را در ابتدا سفید و سپس رنگ می‌کنند که این روش را «بهسازی ترکیبی» می‌نامند.

1- رایجترین سنگ های قیمتی برای این بهسازی عبارتند از:

یشم جادییت | Jadeite jade

این یشم را اغلب با اسید شسته و به حذف اجزای قهوه‌ای درون سنگ می‌پردازند. این پرداخت درونی در یشم جادییت معمولاً بخشی از یک فرایند دو مرحله‌ای است. سفید کردن با اسید ممکن است باعث شود که قسمتی از این مواد داخل سنگ نفوذ کند و این‌گونه مستعد شکستگی گردد. پس بعد از رسیدن به پاکی در مرحله اول، این سنگ قیمتی را با مواد پلیمری (جنسی از خود یا بسیار نزدیک به ماده تشکیل‌دهنده گوهر) اشباع و این‌گونه سنگ قیمتی را به کیفیت اولیه و اصلی بازمی‌گردانند.

مروارید | Pearls

تمامی انواع مرواریدها به‌ طور معمول با اسیدی غنی از اکسیژن و هیدروژن (مانند آب‌اکسیژنه) برای روشن‌تر شدن و ارتقای یکنواختی رنگ خود ترمیم می‌گردند.

سایر سنگ های قیمتی | Other materials

برای درخشان کردن رنگ برخی از مرجان‌ها، کلسدونی و کوارتز چشم ببری هم ممکن است از این روش استفاده شود.

2- شناسایی | Detectability

تشخیص به کار بردن این فناوری به‌ عنوان یک فرآیند ترمیمی بر روی گوهرها، در ابتدای امر و به‌ سادگی تقریباً غیرممکن است. یک گوهرشناس حرفه‌ای با استفاده از تجربه و سعی در یک آزمایشگاه گوهرشناسی واجد شرایط و استفاده از ابزار بزرگنمایی و تکنیک‌های تحلیلی پیشرفته و با بررسی ترکیبات پلیمری اشباع می‌تواند پی به چنین ترمیمی ببرد.

3- مواجهه در تجارت | Encountered in the trade

غالباً در تجارت با این ترمیم در گوهرهایی چون یشم جادییت و مروارید برخورد می‌کنیم.

4- عوامل دوام | Durability factors

اسید سفیدکننده می‌تواند باعث شکست در ساختار سنگ قیمتی گردد و به‌ عنوان یک درمانگر خود به دردی تبدیل گردد و آسیب و شکستگی به وجود آورد. پر کردن و اشباع درون گوهرها با پلیمرهای مخصوص در پی اسیدشوری، باعث بهبود دوام و تقویت رنگ گوهر می‌گردد.

5- مراقبت های ویژه | Special care requirements

گوهرهایی که این‌ گونه کیفیت آن‌ها در زمینهٔ رنگ و … ارتقا پیدا می‌کند، شکننده‌تر و ممکن است به دلیل پیدا کردن ترک‌های بسیار ریز به جذب بیشتر مایعات و حتی چربی از بدن بپردازند. بهتر است مرواریدهای ترمیم‌ شده در محیطی خشک و نرم نگه‌داری شوند.

روکش کردن | SURFACE COATING

تغییر سطح یک گوهر با استفاده از عامل رنگ‌زا مانند رنگ کردن سطح پشتی یک گوهر (یک ترمیم شناخته‌شده به‌عنوان «پشتیبان») و یا رنگ کردن هدفمند بخشی یا تمام سنگ قیمتی با هدف اصلاح یا تغییر رنگ آن است.

1- رایجترین سنگهایی که روکش سطحی می شوند عبارتند از:

الماس

برخی مواقع برای تغییر در رنگ الماس از پوشش‌های نازکی استفاده می‌کنند. هنوز هم استفاده از ماژیک‌هایی با جوهر دائمی در امتداد سطح گیردل ( girdle ) یا کمربند الماس نوعی کوتینگ یا روکش مؤثر محسوب می‌شود. این نوع کوتینگ باعث می‌شود که هنگام نگاه کردن از سطح بالا، رنگ جوهر مورداستفاده در گیردل بر روی رنگ الماس تأثیر بگذارد. در روش‌های جدیدتر از یک لایه نازک از اکسید فلزات استفاده می‌شود.

تانزانیت

هرچند به‌ندرت استفاده می‌شود، اما تانزانیت ها هم به‌منظور اصلاح یا بهبود به‌وسیله رنگی آبی بنفش پوشش یا کوتینگ می‌شوند.

توپاز | Topaz

برخی توپاز های بی‌ رنگ برای ایجاد رنگ‌های مختلف با اکسیدهای فلزی پوشش داده می‌شوند. درگذشته، چنین اعمال و بهسازی‌هایی اغلب به‌عنوان شکلی از «دیفیوژن» (اضافه نمودن عنصری به درون سنگ در حین عملیات حرارت دادن) محسوب می‌شدند.
اما این اکسیدها با سطح سنگ در تماس‌اند و به همین دلیل به کار بردن بهسازی از طریق دیفیوژن در اینجا مناسب نیست چون رنگ به محدوده سطح سنگ قیمتی اضافه می‌گردد.

مرجان | Coral

بعضی از مرجان‌ های سیاه (که به‌عنوان مرجان شاخی شکل نیز شناخته می‌شوند) بر طبق گزارش‌ها ابتدا آن‌ها را با روش سفیدگری (بلیچینگ) با مواد شیمیایی شسته و تغیر می‌دهند و سپس با لایه نسبتاً ضخیمی از رزین مصنوعی و با هدف حفظ سختی آن و رسیدن به رنگ موردنظر، پوشش یا کوتینگ می‌کنند.

مروارید | Pearls

بنا بر گزارش‌ها برای بهبود دوام برخی از مرواریدها با یک پوشش سخت و بی‌رنگ بهسازی می‌شوند.

کوارتز | Quartz

گاهی اوقات برای ایجاد رنگ‌هایی که به‌ندرت در کوارتز طبیعی دیده می‌شود کوارتزها را با اکسیدهای فلزی پوشش می‌دهند.

2- عوامل دوام | Durability factors

به دلیل اینکه روکش‌ها از هر نوعی که باشند معمولاً نرم‌تر از گوهرها هستند یا به‌ خوبی به گوهر نچسبیده‌اند، مستعد خراش هستند به‌ ویژه در بخش لبه‌های صفحات تراش‌خورده. لذا باید مراقب برخورد اشیا سخت و ساینده به این نوع گوهرهای روکش شده بود.

3- شناسایی | Detectability

هنگامی‌که مورد شک برانگیزی در مورد وجود انواع بهسازی‌ها در گوهری مشاهده کردیم، می‌توانیم آن را توسط یک گوهرشناس حرفه‌ای به‌ راحتی شناسایی کنیم، مگر زمانی که ماده پوششی بی‌رنگ است و آن را برای بالا بردن کیفیت ماندگاری و استحکام گوهر استفاده کرده‌اند.

4- مواجهه در تجارت | Encountered in the trade

گاهی مواقع در تجارت با این‌گونه از سنگ‌های ترمیم و بهسازی شده مواجه می‌شویم.

5- مراقبت های ویژه | Special care requirements

هنگامی‌که از گوهرها استفاده نمی‌کنیم، این دست از جواهرات بهسازی شده را باید در بسته‌بندی نرم پیچیده و در محیطی خشک نگه‌ داریم.

بیشتر بخوانید:

رنگرزی | DYEING

گوهرهایی که در ساختار خود دارای خلل و فرج هستند و یا از روی عمد سطح آن‌ها با استرس‌های کنترل‌شده (به‌عنوان‌مثال فشار یا حرارت)، شکسته می‌شوند به این روش رنگ می‌شوند.
شکستگی سطحی که عامدانه بر روی گوهرها ایجادشده، با حرارت دادن به‌گونه‌ای انجام می‌شود که ماده رنگ‌زا با سهولت بیشتری بتواند به داخل سنگ نفوذ کند و باعث بهبود رنگ آن گردد.

1- مهمترین سنگ های قیمتی بهسازی شده با روش دایینگ :

مروارید |Pearl

اغلب برای بهبود بخشیدن ظاهر و بالا بردن سطح زیباییِ مرواریدهای با کیفیت پایین و مرواریدهای پرورشی از این روش استفاده می‌کنند.

دیگر گوهر ها | Other gem materials

از زمان‌های گذشته این روش رنگ کردن برای گوهرهایی چون مرجان، فیروزه، لاجورد، هاولیت، یشم، کلسدونی، کوارتز، زمرد و یاقوت استفاده می‌شده است.

2- عوامل دوام | Durability factors

هنگامی‌ که رنگ برای گوهرهای متخلخل استفاده می‌شود، دوام آن‌ها ممکن است به‌طور قابل‌توجهی طولانی باشد، اما درنهایت این رنگ نیز می‌تواند تغییر کند.
در سنگ‌هایی که شکستگی بزرگ‌تر دارند حتی رنگ می‌تواند گاهی اوقات تحت شرایط گوناگون از سنگ قیمتی خارج گردد. بسیاری از گوهرهای رنگ‌شده می‌توانند در تماس با یک حلال همانند الکل یا استون رنگ خود را از دست بدهند. برخی از رنگ‌ها هم ناپایدار هستند و با قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید می‌تواند در طول زمان محو شوند.

3- شناسایی | Detectability

یک گوهرشناس باتجربه می‌تواند سنگ‌های رنگ‌شده را در اکثر موارد و حتی به‌ سادگی تشخیص دهد.

4- مواجهه در تجارت | Encountered in the trade

عموماً برای اکثر سنگ‌ های قیمتی و علی‌الخصوص مرواریدهای رنگ‌شده این روش را می‌توانیم بینیم.

5- مراقبت های ویژه | Special care requirements

در صورت علم به اینکه یک سنگ قیمتی رنگ‌ شده است، باید در تماس آن‌ها با مواد شیمیایی مانند استون و الکل بسیار دقت شود، چون‌ که این مواد می‌تواند با قدرت حلالی خویش به سنگ قیمتی آسیب برسانند. این‌گونه گوهر های رنگ‌شده را نباید در زمان‌های طولانی در معرض نور آفتاب قرارداد که این مورد می‌تواند باعث رنگ‌پریدگی گوهر گردد (مانند قرار دادن در لبه یک پنجره آفتاب‌گیر.

درز گیری (پر کردن شکستگی) | FRACTURE OR CAVITY FILLING

شکستگی و درزهایی که به سطح نگین رسیدند را می‌توان با مواد مخصوصی چون شیشه ، صمغ ، روغن و موم (یا هر نام مترادفی چون لاک و …) پر نمود. عواملی که باعث درزگیری می‌شوند عبارت‌اند از: پنهان کردن درزها، افزایش زیبایی، ثبات و دوام گوهر و یا حتی در مواردی برای بالا بردن وزن یک سنگ قیمتی (شاید در یک بارخانه سنگ قیمتی قابل‌توجه باشد).
این مواد می‌توانند از مواد جامد (شیشه‌ای) تا مایعات (روغن) متغیر باشند. به‌طور عموم این مواد بی‌رنگ هستند، اگر درون این مواد عامل رنگ‌زا وجود داشته باشد می‌توان این مهم را رنگرزی یا دایینگ نامید.

1- گوهرهایی که عموما درزگیری روی آنها انجام می شود عبارتند از:

الماس | Diamond

شکستگی و ترک‌های راه یافته به سطح را عموماً با شیشه‌ای که دارای مقدار زیادی سرب است پر می‌گردانند. این مسئله به‌ طور قابل‌ توجهی موجب کاهش دید شکستگی و با هدف بالا بردن زیبایی الماس صورت می‌گیرد. این تکنیک ضعف و شکست نگین را از بین نمی‌برد، تنها آن را از معرض دید قرار گرفتن دور می‌گرداند.

یاقوت سرخ | Ruby

شکستگی و ترک‌های سطحی گسترده‌ای در یاقوت سرخ می‌تواند وجود داشته باشد. برای کاهش دید این ترک‌ها و شفاف‌تر شدن گوهر، آن را با شیشه‌ای مخصوص پر می‌کنند.
مقدار شیشه مصرف‌شده در این نوع ترمیم و بهسازی یاقوت می‌تواند قابل‌توجه باشد.

زمرد | Emerald

ترک‌های سطحی در زمرد گاهی با روغن‌های طبیعی و پرکاربرد در این روش، مواد روغنی متفرقه، موم، رزین‌های مصنوعی، اپوکسی پری پلیمرها، بقیه پری پلیمرها (شامل نوعی چسب پلیمری که با استفاده از اشعه ماوراء بنفش چسبانده می‌شود) و همچنین پلیمرها پر می‌شوند تا شفافیت را افزایش داده و وضوح ترک‌ها را کاهش دهند.
این مواد ترمیمی درجه ثبات و دوام مختلفی دارند. این مواد ترمیم‌کننده می‌تواند از مقدار بی‌اهمیت تا قابل‌توجه بر وزن زمرد بیفزایند.

دیگر سنگ های قیمتی | Other gem materials

رزین و شیشه‌های مخصوص می‌توانند برای ترمیم شکستگی‌های گسترده دیگر سنگ‌های قیمتی استفاده شوند، ازجمله کوارتز، آکوامارین، توپاز، تورمالین و دیگر سنگ‌های شفاف. این نوع از ترمیم یا بهسازی به‌ طور بسیار گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی به‌ طور کلی در مورد جواهرات گران‌بهایی مانند یاقوت، زمرد و … استفاده می‌شود تا کوارتز و توپاز و … .

2- عوامل دوام | Durability factors

بستگی به جنسیت پرکننده درزها دارد. شیشه‌ها سخت‌تر هستند و درنتیجه دوام بیشتری از روغن و … دارند. تغییر در فشار هوا، نزدیک کردن گوهر به منبع گرما، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و … همه می‌توانند تأثیری مخرب بر روی این ترمیم بگذارد.

3- شناسایی | Detectability

در اغلب موارد، سنگ‌های پرشده از مواد ترمیمی را با کمک گرفتن از گوهرشناس واجد شرایط و استفاده از بزرگنمایی، می‌توان بازشناخت.

4- مواجهه در تجارت | Encountered in the trade

گوهرهای اصلی تجاری این نوع از ترمیم اغلب شامل الماس، خانواده یاقوت و زمرد هستند.

5- مراقبت های ویژه | Special care requirements

اجتناب از نزدیک شدن به حرارت بالا، تغییر در فشار هوا (مانند سفر با هواپیما و کم شدن فشار هوا) و مجاورت با مواد شیمیایی.
زمرد در بین این‌گونه گوهرها از موقعیت حساس‌تری برخوردار است و حتی استفاده از آب داغ در زمان شستشوی ظروف هم می‌تواند به آن آسیب بزند.

بهسازی حرارتی | HEAT TREATMENT

قرار دادن یک سنگ قیمتی در معرض درجه حرارت بالا به‌منظور تغییر رنگ، یا وضوح و شفافیت آن.

1- مهمترین سنگهای بهسازی حرارتی عبارتند از:

کهربا | Amber

به‌ عنوان‌ مثال با غوطه‌ور ساختن کهربا در روغن داغ تخم کتان، رنگ تیره اولیه این سنگ قیمتی را تا حد قابل‌ توجهی می‌توان تغیر داد و شفاف گرداند. روغن داغ اجزای درون کهربا را درخشان‌تر می‌گرداند.

آمتیست | Amethyst

گرما دادن به آمتیست می تواند از بین برنده خطوط قهوه ای (گورخری) این گوهر گردد و حتی به روشن و شفاف تر کردن سنگ بیانجامد.

آکوامارین | Aquamarine

بیشتر آکوامارین های بهسازی نشده به رنگ سبز-آبی هستند. با گرمادهی در یک محیط کنترل‌شده می‌توانیم آن را به رنگ آبی تغییر دهیم.

سیترین | Citrine

بعضی از انواع آمیتیست ها را با گرمادهی می‌توان به سیترین تبدیل نمود.

یاقوت سرخ | Ruby

گرما می‌تواند رنگ متمایل به رنگ ارغوانی را تبدیل به رنگ قرمز خالص گرداند. این فرایند می‌تواند اینکلوژن ها یا اِدخل های سیلک مانند (ابریشمی) که سوزنی شکل هستند را از بین ببرد که درنتیجه گوهر بارنگ روشن‌تر و مات‌تر در اختیار خواهیم داشت.
جالب آنکه گرمادهی‌های کنترل‌شده حتی می‌توانند برعکس عمل کرده و باعث تبلور مجدد ادخل های ابریشمی (نیدل ها) و برجسته‌تر کردن نقش آن‌ها گردند که این دلیل خوبی است برای بازتاب بهتر نور از گوهر و داشتن یک ستاره قوی‌تر در یاقوت‌های استار است.

یاقوت کبود | Sapphire

حرارت می‌تواند سبب تشدید و حتی غلبه رنگ آبی در این سنگ قیمتی شود. با حرارت دادن همچنین می‌توانیم «ابریشم» درون سنگ را تا حد بسیار زیادی از بین برده و به شفاف شدن سنگ کمک شایان کنیم. یا در صورت لزوم ، حرارت کنترل‌شده می‌تواند حتی نتیجه برعکس دهد و با برجسته‌تر کردن سوزن‌ها (needle) بازتاب نور را قوت و پدیده زیبای استار را مشخص‌تر کند.

تانزانیت | Tanzanite

زویسیت معدنی که نوع گوهری آن با نام تانزانیت در جهان شناخته می‌شود را اغلب در دمای پایین برای از بین بردن رنگ قهوه‌ای و به دست آوردن رنگ آبی مایل به ارغوانی استثنایی حرارت می‌دهند.

توپاز | Topaz

توپاز صورتی مایل به زرد را در بسیاری اوقات با حرارت تغیر رنگ داده و رنگ زرد آن را از بین می‌برند تا درنتیجه رنگ صورتی غالب گردد. حرارت برای رنگ آبی توپاز نیز مؤثر است، توپاز بی‌رنگ را با پرتوافکنی و گرمادهی می‌توان به رنگ آبی مطلوب تبدیل کرد.

تورمالین | Tourmaline

گاهی اوقات گرمادهی می‌تواند باعث گردد تا تورمالینهای سبز تیره به رنگ سبز روشن تبدیل گردند، یا آنکه رنگی شبیه دیگر تورمالینها پیدا کنند.

زیرکن | Zircon

برخی از سنگ‌های قهوه‌ای مایل به قرمز زیرکن را می‌توان در محیط‌های کنترل‌شده حرارت داد تا به رنگ آبی خیره‌کننده‌ای تبدیل گردند، رنگی که در تجارت خواهان بیشتری می‌دارد.

2- عوامل دوام | Durability factors

در تمام سنگ‌های قیمتی ذکرشده در بالا در شرایط عادی رنگ به وجود آمده در سنگ، همیشگی هست.

3- مراقبت های ویژه | Special care requirements

شوک حرارتی به گوهرها می‌تواند آن‌ها را کمی شکننده‌تر از حد معمول گرداند به همین دلیل باید دقت شود تا به قسمت‌های تراش‌خورده و در معرض خطر، ضربه و آسیبی نرسد.

بهسازی دما و فشار بالا | HIGH PRESSURE, HIGH TEMPERATURE (HPHT) TREATMENT

روش بهسازی جالب‌ توجه در الماس که در شرایط بسیار خاصی صورت می‌گیرد، فشار بالا به همراه درجه حرارت بالا معروف به اچ پی اچ دی (شرایطی که یادآور تشکیل الماس در فاصله صد کیلومتری از سطح زمین است) است.
عمل گرمادهی به یک الماس با درجه حرارت بالا درحالی‌که تحت‌فشاری همه‌جانبه و بالا قرارگرفته است برای از بین بردن یا تغیر رنگ الماس استفاده می‌شود.
درحالی‌ که الماس قهوه‌ای کمترین میزان درخواست نسبت به دیگر الماس‌های رنگی در بازار برای آن وجود دارد را می‌توان براثر گرم کردن در شرایطی که تحت‌ فشار بالا قرار دارد به الماسی بی‌رنگ تبدیل نمود. با این فناوری حتی می‌توان دیگر تیپ‌های الماس را به رنگ زرد، نارنجی و سبز مایل به زرد و آبی تبدیل نمود.

1- عوامل دوام | Durability factors

الماس‌های بهسازی شده به روش HPHT در شرایط عادی استفاده، دارای رنگ ثابت و پایدار می‌باشند.

2- شناسایی | Detectability

حتی یک گوهرشناس حرفه‌ای هم برای تشخیص این ترمیم محتاج به یک آزمایشگاه حرفه‌ای است و با ابزار گوهرشناسی چون ذره‌بین و میکروسکوپ این مورد قابل‌تشخیص نیست.

3- مواجهه در تجارت | Encountered in the trade

در خرید و فروش سنگ‌ های قیمتی ممکن است با الماس‌های بی‌رنگ شده با استفاده از این فناوری مواجه گردیم.

4- مراقبت های ویژه | Special care requirements

جالب آنکه به‌ غیر از آن ملاحظات همیشگی در استفاده از جواهرات گران‌ قیمت، هیچ دستورالعمل خاصی برای مراقبت از این‌ گونه الماس‌ ها وجود ندارد.

اشباع | IMPREGNATION

پر کردن سطح بعضی از گوهرهای منفذ دار و متخلخل با یک پلیمر، موم یا پلاستیک.
این مورد باعث دوام بیشتر و بهبود ظاهر سنگ قیمتی می‌گردد.
پلیمر متأسفانه معادل فارسی ندارد به زبان ساده می‌توان «بتن مانند» تعبیرش کرد. می‌تواند طبیعی و مصنوعی (ساخته دست بشر) باشد. پلیمرهای طبیعی می‌توانند آلی (مانند پروتئین و سلولز و …) و غیر آلی (مانند عقیق و کوارتز و …) باشند . پلیمر نقش اساسی نه فقط در صنایع مختلف مانند ساختمان‌سازی، سرامیک، پلاستیک و چسب سازی … بلکه در علوم مختلف مانند هوا و فضا، داروسازی و کامپیوتر و … دارد.
گوهرهایی که مستعد این ترمیم هستند و می‌توان با موم یا پلیمر آن‌ها را اشباع کرد، گوهرهایی هستند که مات یا اوپَک هستند ازجمله فیروزه، لاجورد، یشم (نفریت و جید)، آمازونیت، رودوکروزیت و سرپانتین.

1- عوامل دوام | Durability factors

بسیاری از اشباع‌شده‌ها اغلب دارای یک «لایه عمیق» پلاستیکی یا مومی هستند، با توجه به نقطه ذوب پایین پلاستیک و موم، این دسته از گوهرها مستعد آسیب‌های حرارتی هستند.

اشباع پلاستیکی در گوهرهایی چون فیروزه تا زمانی مفید فایده هستند که در معرض حرارت و مواد شیمیایی قرار نگیرند.

2- شناسایی | Detectability

در اغلب موارد گوهرشناس‌ های واجد شرایط به‌ آسانی می‌توانند این ترمیم را به‌راحتی تشخیص دهند .

3- مواجهه در تجارت | Encountered in the trade

در تجارت گوهرهای اشباع‌شده را می‌توان بسیار مشاهده نمود.

4- مراقبت های ویژه | Special care requirements

در زمان گرما دادن به طلا و نقره توسط سازندگان و تعمیرکاران جواهر دقت لازم باید لحاظ شود زیرا این گوهرهای اشباع‌شده از پلاستیک چنانچه در معرض حرارت قرار بگیرند دچار آسیب جدی می‌شوند.

پرتو افکنی | IRRADIATION

برای تغییر در رنگ گوهرهای گوناگون می‌توان آن‌ها را در معرض منبعی از پرتوهای پر انرژی قابل‌ کنترل قرار داد. به‌ غیر از گوهر، انسان‌ها از دستگاه‌های پرتوزای مدرن برای پزشکی و … استفاده می‌کند.
برخی مواقع بعد از قرار دادن گوهرها در معرض پرتوهای پرانرژی، جهت بهبود یا تغیر رنگ، عملیات حرارت دهی نیز بر روی این سنگ‌ های قیمتی صورت می‌گیرد. این مرحله دوم به نام «بهسازی ترکیبی» هم شناخته می‌شود.

1- مهمترین گوهر های مورد استفاده در فرآیند پرتوافکنی عبارتند از:

الماس | Diamond

پرتوهای نوترون (با بار الکتریکی خنثی در درون اتم ، یکی از کاربردهای بی‌شمار به کار بردن نوترون در تولید بمب‌های هسته‌ای است) و الکترون (با بار الکتریکی منفی در هسته اتم و از کاربردهای آن استفاده در الکتروتراپی و درمان سرطان و قارچ‌های پوستی است) شایع‌ترین اشکال تابش پرتوهای پرانرژی به‌صورت مصنوعی هستند و امکان تغیر رنگ الماس به رنگ‌های سیاه، سبز، سبز آبی، زرد پررنگ، نارنجی، صورتی و قرمز را برای ما فراهم می‌کنند. اغلب این رنگ‌های فوق‌العاده با کمک عملیات ترکیبی حرارتی به سرانجام می‌رسد.

یاقوتها | Corundum

برخی از رنگ‌های نارنجی روشن به وجود آمده در یاقوت‌ها، با استفاده از ته رنگ زرد طبیعی آن‌ها اثر پرتودهی بوده است. متأسفانه رنگ در این دست یاقوت‌ها پایدار نیست و اگر در معرض نور قرار بگیرند رنگ‌ پریده خواهند شد.

توپاز | Topaz

توپازهای بی‌رنگ دارای ارزش زیادی در تجارت امروزه گوهرها نمی‌باشند اما می‌توان آن‌ها را با قرار دادن در معرض پرتوهای پرانرژی، رنگ آن‌ها را به‌طور چشمگیری تغییر داد. گرمادهی بعد از قرار دادن در مقابل پرتو می‌تواند یکرنگ آبی پررنگ را در توپاز (معروف به توپاز لندن) به وجود آورد.

مروارید | Pearl

برخی از مرواریدها را به‌ وسیله پرتوافکنی می‌توان صاحب یک رنگ خاکستری تیره و زیبا نمود.

کوارتز | Quartz

انواعی از کوارتز ممکن است تحت تأثیر تابش پرتوهای پرانرژی به آمتیست تبدیل گردد و جالب آنکه به‌ وسیله عملیات ترکیبی (حرارت دهی) حتی می‌توان کوارتز سبزرنگ به دست آورد.

دیگر سنگ های قیمتی | Other gem materials

برخی از انواع بریل و اسپادومین را می‌توان بر اثر تابش پرتوهای پرانرژی به آن‌ها، رنگ آن‌ها را تقویت کرد یا تغییر داد.

2- عوامل دوام | Durability factors

رنگ در برخی از سنگ‌ های تحت تأثیر تابش قرارگرفته، ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض نور قوی محو گردد. گوهرهایی چون توپاز آبی، الماس و کوارتزها با پرتوافکنی، رنگ‌های بسیار پایداری به دست می‌آورند ولی باز هم احتیاج به مراقبت در شرایط خاص دارند به‌ عنوان‌ مثال نباید در معرض حرارت بالا قرار بگیرند به‌ویژه برای الماس‌ های رنگ‌شده توسط این روش که رنگ ممکن است بر اثر حرارت مستقیم در حین جوشکاری و … محو گردد.

3- شناسایی | Detectability

از آنجایی‌ که رنگ آبی بسیار پررنگ به‌ طور طبیعی در توپاز طبیعی وجود ندارد، پس می‌توان به‌سادگی نتیجه گرفت که تمامی توپازهای این‌گونه تحت تأثیر پرتوهای پرانرژی قرار داشته‌اند.
رنگ‌های پررنگ در الماس سبز، صورتی و قرمز نیز باید در ابتدا با دیده شک نگریسته شوند. همین بس که بدانیم تنها چند ده عدد الماس سرخ با رنگ طبیعی در جهان وجود دارد.
تعیین اینکه آیا یک الماس‌ رنگی دارای رنگ طبیعی است و یا رنگ‌شده است، نیاز به یک آزمایشگاه جواهرشناسی پیشرفته با علم روز و تجربه دیروز دارد.

4- مواجهه در تجارت | Encountered in the trade

به مقدار قابل‌توجهی با توپازهای آبی و الماس‌های بارنگ فانتزی که با این روش به وجود آمده‌اند، در تجارت مواجه خواهیم گشت.

5- مراقبت های ویژه | Special care requirements

در جواهراتی چون بریل و اسپادومین و یاقوت نارنجی، رنگ‌های به وجود آمده تحت تأثیر تابش پرتوافکنی، اگر در معرض نور درخشان و شدید قرار بگیرند، رنگ آن‌ها محو خواهد گشت در غیر این صورت، مراقبت‌های ویژه‌ای برای این‌گونه سنگ‌های قیمتی وجود ندارد.

حفاری در الماس (ترمیم با لیزر) | LASER DRILLING

امروزه با استفاده از پرتوی متمرکز لیزر، راهی را برای رسیدن به ناخالصی‌های تیره‌رنگی که از سطح الماس جلب‌توجه می‌کنند باز می‌کنند. (این سوراخ تنها در سطح الماس به وجود می‌آید) بعد از ایجاد سوراخ و رسیدن به ناخالصی‌ها، با استفاده از یک ماده شیمیایی و انتقال آن به درون سنگ، آن را با ماده شیمیایی حل و از بین می‌برند، یا وضوح آن را تا حد بسیار قابل‌توجهی کم می‌کنند.
الماس تنها سنگ قیمتی است که به این شیوه موردترمیم قرار می‌گیرد، گذشته از اینکه عموماً سنگ‌های دیگر ارزش چنین دقت و هزینه‌ای را ندارند.
دلیل دیگر انجام ندادن این نوع بهسازی بر روی دیگر جواهرات آن است که فقط الماس است که می‌تواند گرمای حاصل از برخورد لیزر را تحمل کند.

1- عوامل دوام | Durability factors

در حالی‌ که انرژی استفاده از لیزر می‌تواند به‌ طور بالقوه یک الماس را تحت تأثیر قرار دهد، اما بسیاری از سوراخ‌های ایجادشده توسط لیزر در این گوهر میکروسکوپی هستند و به‌ هیچ‌ عنوان دوام یک الماس را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند.

2- شناسایی | Detectability

این ترمیم به‌ راحتی توسط جواهرشناسان و آزمایشگاه گوهرشناسی، به دلیل باقی ماندن سوراخ ایجادشده به‌ وسیله لیزر قابل‌ تشخیص است.

3- مواجهه در تجارت | Encountered in the trade

گاهی اوقات در تجارت با این‌گونه الماس‌ها مواجه می‌گردیم.

4- مراقبت های ویژه | Special care requirements

این نوع ترمیم نیازی به مراقبت‌های ویژه ندارد.

سوراخ‌هایی از دو دهم میلی‌متر تا پنج‌ هزارم میلی‌متر در بدن گران‌بهاترین گوهر جهان می‌تواند پاکی این گوهر را تا چند پله ارتقا دهد. بعد از ایجاد سوراخ‌ های مستقیم به‌ وسیله لیزر از مواد حلال قوی مانند اسیدسولفوریک و اسید هیدروفلوئوریک استفاده می‌کنند تا انواع گوناگونی از ناپاکی درونی سنگ را از بین ببرند.
ناخالصی‌های الماس مانند گرافیت، سولفید آهن و … که عموماً با نام کلی کربن شناخته می‌شوند به دلیل شفافیت الماس می‌توانند بیش‌ از حد از ارزش این گوهر بی‌همتا را کم کنند.
دنیای جذاب گوهرها برای بشر دلیل شده است تا دقیق‌ترین و پیشرفته‌ترین فناوری‌های بشریت در خدمت گوهر درآید تا نقاط ضعف این زیباهای گران‌بها را کمتر گرداند.
از سال 1962 دانشمندان در جنرال الکتریک تاکنون از لیزر برای پاکی بیشتر در الماس استفاده می‌کنند.
گذشته از استفاده لیزر برای چشم‌پزشکی نوین (بالاترین نوع دقت) از انواع دیگری از لیزر نیز می‌توان برای بهسازی یک الماس استفاده کرد درحالی‌که این لیزرها خیلی ساده می‌توانند باعث آسیب جدی به چشم گردند.

نفوذ به درون شبکه کریستالی | LATTICE DIFFUSION

نفوذ عناصری خاص به داخل شبکه اتمی یک سنگ جواهر هم‌ زمانی که عملیات حرارتی در حال رخ دادن است با هدف تغییر و یا برجسته کردن رنگ آن گوهر.

1- مهمترین سنگ های قیمتی ترمیم به روش دفیوژن عبارتند از:

خانواده یاقوت ها |Corundum (ruby and sapphire)

آزمایش‌های بسیاری برای بهبود رنگ یاقوت از دهه 1980 بر روی نفوذ دادن تیتانیوم و کروم در یاقوت متمرکز گشته بود. (به‌عنوان مهم‌ترین عوامل رنگ‌زا در یاقوت‌ها) ولی با تمام کوشش‌ها تغیر رنگ در این دست گوهرها سطحی بود و موفقیت کمی حاصل گشت.
در سال 2003 یاقوت کبود بسیار خوش‌ رنگی در بازار عرضه شد که مجدداً به استفاده عامل رنگ‌زا مشکوک بود. انتشار دوباره عامل رنگ‌زا بعد از مدتی به اثبات رسید ولی توسط یک عنصر جدید با نام بریلیم.
بریلیم به‌عنوان سبک‌ترین فلز و درحالی‌که اتم‌هایش بسیار کوچک‌تر از تیتانیوم و کروم است، می‌توانست بسیار راحت‌تر به درون ساختار کریستالی یاقوت نفوذ کند حتی در عمق بزرگ‌ترین یاقوت‌های کبود. جالب آنکه این پیشرفت تا دیرگاهی نتوانست مخفی باقی بماند.

فلدسپار | Feldespar

انواع فلدسپار، به‌ویژه آندزین و لابرادوریت را می‌توان با انتشار مس، حتی به‌طور کامل تغییر رنگ داد.

دیگر گوهر ها | Other gem materials

گزارش‌هایی از این نوع ترمیم جهت بهبود رنگ در گوهرهایی چون تورمالین و تساوریت (tsavorite) (یکی از انواع گارنت ها) گزارش‌ شده است، اما این موضوع هنوز اثبات نگشته است.