یاقوت سرخ ، خواص و انواع آن

یاقوت سرخ

نام یاقوت سرخ برگرفته از واژه ی یونانی روبئوس (Rubeus) به معنی رنگ سرخ می باشد عده ای نیز معتقدند نام یاقوت سرخ از واژه سانسکریت (Ratnaraj) به معنی پادشاه سنگ های رنگی مشتق شده است.

یاقوت سرخ به دلیل رنگ زیبا و ساختار فیزیکی همچنین نایاب بودنش جزء گران ترین گوهر در بین گوهرها محسوب می شود.

یاقوت سرخ در واقع یک اکسید آلومینیوم از گروه کوروندوم است که در سنگ های دگرگونی ناحیه ای و مجاورتی و آبرفتی یافت می شود.

*رنگ قرمز سنگ یاقوت سرخ به علت کرومیوم است.

کیفیت یاقوت سرخ توسط رنگ، تراش، پاکی و وزن آن مشخص می شود.

با ارزش ترین رنگ یاقوت سرخ، رنگ قرمز خونی یا به اصطلاح خون کبوتری است.

نقاط قهوه ای رنگ در سنگ ناشی از مقدار اندکی از عنصر آهن در ساختار سنگ است.

یاقوت سرخ سنگ متولدین تیرماه یا ژولای است.

یاقوت های سرخ معروف

گران ترین یاقوت جهان

گران ترین یاقوت جهان، یاقوت Sunrise (یاقوت طلوع) است این یاقوت خون کبوتری برمه به وزن 25.59 قیراط ( 5.1 گرم) در سال 2015 به ارزش 30.42 میلیون دلار در یک حراجی در ژنو سوییس فروخته شد.

یاقوت سرخ درشت در مقایسه با الماس درشت کمیاب تر است بزرگترین یاقوت سرخ که مناسب تراش بود 400 قیراط در برمه یافت شد و به سه قسمت تقسیم شد.

یاقوت های معروف، زیبا و استثنایی به نامهای Edwards Ruby به وزن 167 قیراط در موزه تاریخ طبیعی بریتانیا در لندن، Rosser Reeves Star Ruby به وزن 138/7 قیراط در انستیتو اسمیت سونیا در واشنگتن دی سی،  Long Star Ruby به وزن 100 قیراط در موزه تاریخ طبیعی نیویورک و Peace Ruby به وزن 43 قیراط بودند و چون در سال 1919 در آخر جنگ جهانی اول یافت شد به نام “یاقوت صلح” نامیده شد.

بیشتر یاقوت های قرمز، قسمتی از نشان افتخار و جزو جواهرات سلطنتی هستند. تاج Bohemian St.wenzels یک یاقوت قرمز با تراش کابوشن 250 قیراطی دارد. بعضی از آنها اگرچه یاقوت قرمز به نظر می رسند ولی در واقع اسپینل هستند مثل یاقوت قرمز Black Prince در تاج English State و یاقوت قرمز Timur در گردنبندی در میان جواهرات سلطنتی ملکه انگلیس و اسپینل اشکی شکل در تاج Wittle sbachs از سال 1830 به عنوان یاقوت قرمز شناخته می شد.

برخی از سنگ های قیمتی که محبوب و تاریخی هستند و به عنوان سنگ یاقوت نامیده شده اند در واقع، اسپینل یا لعل بوده اند همانند روبی پرنس سیاه در تاج ملکه انگلیس

مشخصات یاقوت سرخ

یاقوت سرخ دارای سختی 9 در مقیاس موهس است. در میان سنگ های قیمتی طبیعی، تنها مویزنایت و الماس از یاقوت قرمز سخت تر هستند. الماس دارای سختی 10 و مویزنایت دارای سختی بین یاقوت قرمز و الماس است.

• ترکیب شیمیایی: AL2O3 (اکسید آلومینیوم با عامل رنگ زای کروم)
• شفافیت: شفاف تا کدر
• سختی موس: 9
• وزن مخصوص: 4.10-3.95
• ضریب شکست نوری: 1.77-1.76
• خواص نوری: U تک محوره (-)
• بازگشت نوری: DR
• شکست دوگانه: 0.010-0.008
• تفرق نور: 0.018
• سیستم کریستالی: هگزا گونال (تری گونال)
• رنگ سائیدگی: سفید
• فرم شکستگی: صدفی ،ناهموار
• کیلواژ: ندارد
• جلاء: شیشه ای تا نیمه الماسی
• فلورسانس: قوی

خواص یاقوت سرخ

یاقوت مشهور به خداوندگار گوهرهاست. در مشرق زمین این باور وجود دارد که یاقوت خون قلب مادر زمین است و انرژی اجسام را به خود جذب می کند.

• یاقوت سرخ در تحریک احساسات عشقی بسیار موثر است.
• موجب افزایش انرژی و شهامت می شود.
• به آرامش افراد کمک می کند.
• باعث ایجاد گردش خون می شود.

دوام : بعضا حساس به حرارت، مقاوم به نور و مواد شیمیائی
مراقبت: فقط لازم است از تماس آتش با آن خصوصا حین ساخت یا تعمیر جواهر مراقبت کرد
نحوه پاکسازی: اولتراسون، آب سرد

معادن یاقوت سرخ

از گذشته های دور یاقوت سرخ از معادن تایلند، افغانستان، استرالیا، برزیل، کلمبیا، هند، نامیبیا، ژاپن و اسکاتلند استخراج می شده است. بعد از جنگ جهانی دوم ذخایر جدیدی از یاقوت سرخ در ماداگاسکار، نپال، پاکستان، تاجیکستان، تانزانیا و ویتنام پیدا شد.
جمهوری مقدونیه تنها کشوری است که در قاره اروپا یاقوت قرمز دارد. آنها عمدتا در اطراف شهر Prilep یافت می شوند. یاقوت های قرمز مقدونیه از رنگ تمشکی بی نظیری برخوردار هستند. همچنین مقدار کمی یاقوت قرمز در ایالت های آمریکا یافت شده است.

 اسپینل یا لعل دیگر سنگ قیمتی قرمز، بعضی مواقع اطراف یاقوت قرمز یافت می شود که ممکن است افراد بی تجربه آن را با یاقوت قرمز اشتباه بگیرند. اگر چه بهترین لعل های قرمز می توانند ارزشی معادل یاقوت قرمز با درجه کیفیت متوسط داشته باشند.

دره موگوک (Mogok) در بالای میانمار (برمه Burma) قرن ها منبع اصلی جهان برای یاقوت قرمز بود. برخی از یاقوت های بسیار استثنایی از این منطقه تولید شده است. اما در سالهای اخیر یاقوت های خوب به ندرت از این منطقه یافت شده است.

در مرکز میانمار منطقه مونگ هسو (Mong Hsu)در دهه  1990شروع به تولید یاقوت های قرمز کرد و به سرعت تبدیل به منطقه اصلی معدن یاقوت قرمز جهان شد. جدیدترین ذخایر یاقوت سرخ در نامیبیا میانمار واقع در ایالت شمالی کاچین ( Kachin) است.

یاقوت قرمز در افغانستان و پاکستان نیز استخراج می شود. در کشمیر پاکستان ذخایر اثبات شده زیادی از میلیونها یاقوت قرمز وجود دارد که ارزشی بالغ بر نیم بیلیون دلار دارد. با این حال از سال 2017 تنها یک معدن در Chitta Katha به دلیل فقدان سرمایه گذاری وجود داشته است. در افغانستان یاقوت قرمز از Jegdalek استخراج می شود. در سریلانکا نیز یاقوتهای روشن تر (اغلب یاقوت های صورتی) عموما یافت می شوند.

مشخصات یاقوت قرمز در معادن مختلف

در جدول زیر رنگ و ناخالصی های موجود در انواع یاقوت سرخ با منابع مختلف آمده است.

جدول انواع ناخالصی در انواع یاقوت ها

عوامل موثر بر قیمت یاقوت سرخ

یاقوت های سرخ، همانند دیگر سنگ های قیمتی براساس معیارهای معروف 4C قیمت گذاری می شوند این معیارها شامل رنگ ( Color)، تراش ( Cut) ، پاکی ( Clarity) و وزن ( Carat Weight) می باشند. همچنین یاقوتهای قرمز براساس منشا جغرافیایی انها نیز ارزیابی می شوند.

رنگ

رنگ مهمترین عاملی است که بر قیمت یاقوت سرخ تاثیر می گذارد یاقوت های عالی رنگ قرمز خالص شراره ای تا قرمز متمایل به رنگ ارغوانی دارند.

پاکی

چنانچه اینکلوژن یا ناخالصی های درون یاقوت قرمز بر شفافیت یا درخشندگی آن تاثیر بگذارد به میزان قابل توجهی از قیمت یاقوت سرخ کاسته می شود.

تراش

معمولا تراش های متفاوتی بسته به نوع سنگ بر روی سنگ یاقوت سرخ خورده می شود هر چه تراش با دقت تر و اصولی تر انجام شود بر ارزش سنگ افزوده می شود.

وزن سنگ

یاقوت های با کیفیت عالی و با وزن بیش از یک قیراط نادر هستند و با افزایش وزن، قیمت آن به طور قابل توجهی بالا می رود.

بهسازی یاقوت سرخ

همه یاقوت های طبیعی نواقصی در خود دارند شامل ناخالصی های رنگی و اینکلوژن هایی از نیدل های روتایلی که به “ابریشم” معروف هستند. گوهرشناسان بواسطه این اینکلوژن های موجود در سنگ یاقوت قادرند یاقوت های طبیعی را از یاقوت های سنتتیک و مصنوعی تفکیک کنند.

بهبود کیفیت سنگ های قیمتی یک عملیات متداول است. برخی بهسازی ها تقریبا در همه موارد استفاده می شوند و بنابراین قابل قبول هستند. در اواخر دهه 1990 عرضه حجم زیادی از یاقوت های سرخ بهسازی شده باعث کاهش قیمت یاقوت سرخ شد.

بهسازی به کار رفته شامل تغییر رنگ، بهبود شفافیت بوسیله از بین بردن ناخالصی های روتایلی، بهبود درزه و شکافها یا حتی پر کردن کامل آنها می باشد.

عمومی ترین بهسازی سنگ یاقوت سرخ به کار بردن حرارت است. اکثر یاقوت های سرخ موجود در بازار برای بهبود رنگ و حذف اینکلوژن ها و ناخالصی های رنگی در معرض حرارت قرار گرفته اند. این بهسازی حرارتی معمولا در دمای 1800 درجه سانتیگراد انجام می شود.

بهسازی دیگری که در سالهای اخیر شایع شده است استفاده از شیشه سرب است. پر کردن درزه و شکاف های داخل یاقوت سرخ با شیشه سرب به طور چشمگیری شفافیت سنگ را بهبود می بخشد. به طوری که یاقوت هایی که نامناسب هستند در صنعت جواهرات قابل استفاده می شوند.

فرآیند بهسازی یاقوت سرخ

1- ناخالصی هایی که ممکن است بر روند کار اثر بگذارند از روی سطح سنگ راف حذف می شوند.

2- سنگ راف یاقوت سرخ توسط فلورایت هیدروژن تمیز می شود.

3- در طی اولین فرآیند حرارتی هیچ پرکننده ای اضافه نمی شود. فرآیند حرارتی ناخالصی های داخل شکستگی ها و خلل و فرج ها را از بین می برد.

4- پروسه حرارتی دوم در یک اجاق الکتریکی و با افزودنی های شیمیایی متفاوت انجام می شود. راه حل ها و ممخلوط های مختلف موفقیت آمیز نشان داده اند اما در حال حاضر پودر شیشه حاوی سرب استفاده می شود.

امروزه مقدار زيادي از گوهرها با كيفيت بالا كشف و ذخيره شده اند. از قبيل ياقوت كشف شده در ماداگاسكار كه شديداً مشابه ياقوتهاي قيمتي برمه است با شرايط زمين شناسي مشابه ولی این عوامل نمي توانند موثر باشند بلکه نقطه مقابل هم هستند. البته سايز آن هم مورد توجه است با این حال هنوز هم اعتبار سنگهای منشأ اصلی (یاقوت برمه) را ندارد. اما تجار این گوهرهای زیبا را بجای (یاقوتهای برمه) داخل مبادلات خود پذیرفته اند و آنها را بجای یاقوتهای برمه به چند برابر قیمت واقعی می فروشند